Το Ψυχόδραμα

Το Ψυχόδραμα είναι μία φιλοσοφία και κοσμοθεωρία για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου, μορφή ατομικής και ομαδικής ψυχοθεραπείας που βασίζεται στη φιλοσοφία, τη μεθοδολογία και το έργο του ψυχίατρου J.L. Moreno.

Χρησιμοποιεί τη δράση και την εκδραμάτιση στην ατομική και ομαδική διαδικασία, για να βοηθήσει τους συμμετέχοντες/ουσες να εξερευνήσουν τον εσωτερικό τους κόσμο και τις σχέσεις με τους γύρω τους.

Συμμετέχοντας σε μια ψυχοδραματική διαδικασία έχει κανείς την ευκαιρία μέσω της εκδραμάτισης να επεξεργαστεί όσα συμβαίνουν στην καθημερινή ζωή, να επουλώσει τραύματα του παρελθόντος και να ανακαλύψει πώς οι παλαιότεροι μηχανισμοί ανταπόκρισης μπορούν να λειτουργήσουν εις βάρος του στο παρόν.

Η διαπίστωση αυτή μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να επαναξιολογήσουν παλαιότερους τρόπους λειτουργίας τους και να σκεφτούν νέες προσεγγίσεις για το μέλλον.Οι συμμετέχοντες/ουσες στην ψυχοδραματική διαδικασία μπορούν να αναγνωρίσουν τη συσχέτιση με την πηγή του προβλήματος και αντιμετωπίζοντάς τη να αποδεσμευτούν από το παρελθόν και να είναι ελεύθεροι να αντιμετωπίσουν άμεσα και εύστοχα καταστάσεις του παρόντος, καθώς αυτό είναι απαλλαγμένο από άλλα συναισθηματικά φορτία.

Η θεραπευτική ψυχοδραματική σκηνή επιτρέπει, φιλοξενεί και εμπεριέχει τις συστολές και διαστολές που συμβαίνουν στον συναισθηματικό χρόνο των ανθρώπων, σε συνειδητό και ασυνείδητο επίπεδο, για την δημιουργία της θεραπευτικής στιγμής. Αυτό σημαίνει πως ακόμη και εσωτερικευμένες εικόνες που έχουμε για τον κόσμο και τον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε, στη σκηνή του Ψυχοδράματος μπορούν να ζωντανέψουν και να συσχετιστούν με τη συνειδητότητα και την αυτεπίγνωση του ατόμου, με στόχο την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και τη διεύρυνση της προσωπικότητάς του.

Στο Ψυχόδραμα, η δραματοποίηση έχει μικρότερη σχέση με την ηθοποιία απ’ ότι με το παιδικό παιχνίδι, καθώς εμπεριέχει την ουσία του πειραματισμού και την πρόβα για την ζωή. Είναι ένας πολύ φυσικός τρόπος μοιράσματος και πειραματισμού, οικείος προς όλους μας.

Αυθορμητισμός και Δημιουργικότητα – Θεμελιώδεις έννοιες στο Ψυχόδραμα

Ο αυθορμητισμός και η δημιουργικότητα είναι συναφείς έννοιες, οι οποίες κατέχουν κεντρικό ρόλο στην θεωρία και πράξη του Ψυχοδράματος. Ο Moreno προσδιόρισε τον αυθορμητισμό ως μια νέα απάντηση σε μια παλιά κατάσταση ή μια επαρκή απάντηση σε μια νέα κατάσταση. Ο αυθορμητισμός θεωρείται ο καταλύτης της δημιουργικότητας. Η δημιουργικότητα είναι η ενέργεια που εμπεριέχεται στη δημιουργική διαδικασία, καθώς αυτή παίρνει σταδιακά τη μορφή της. Ο αυθορμητισμός δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον παρορμητισμό, γιατί θεωρείται ότι περιλαμβάνει την πρόθεση του ατόμου. Χαρακτηρίζεται από ευρύτητα, ανανεωμένη προσέγγιση και σύνθεση διαισθητικών, λογικών, συναισθηματικών και πνευματικών λειτουργιών.

Αυθορμητισμός και Δημιουργικότητα – Θεμελιώδεις έννοιες στο Ψυχόδραμα

Η μέθοδος

Η κάθε συνεδρία Ψυχοδράματος κινείται μέσα σε τρεις ξεχωριστές φάσεις: προθέρμανση, δράση και μοίρασμα. Έχοντας διασφαλίσει τους βασικούς κανόνες και περιορισμούς της εχεμύθειας και του σεβασμού, ο “συντονιστής” αξιοποιεί κοινωνιομετρικές ασκήσεις, παιχνίδια ενεργοποίησης και χαλάρωσης για να αναπτυχθεί η εμπιστοσύνη μέσα στην ομάδα και σταδιακά τα μέλη της ομάδας να αισθάνονται πιο αυθόρμητα. Η φάση αυτή της ομάδας είναι γνωστή και ως προθέρμανση. Η προθέρμανση, εκτός από αρχική φάση στην ψυχοδραματική διαδικασία, αποτελεί και το συνεχές συστατικό όλης της συνεδρίας, το οποίο οδηγεί στη δημιουργία νέων ρόλων στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου.

Όταν η προθέρμανση στο αρχικό της στάδιο επιτύχει το στόχο της, η διαδικασία εστιάζει στα μέλη της ομάδας και τις ανάγκες τους. Τα άτομα στην ομάδα και η ομάδα ως σύνολο θα καθορίσουν το βάθος της δουλειάς. Συνήθωςδιάφορα ζητήματα θα προκύψουν και τα μέλη θα αναδείξουν θέματα που επιθυμούν να διερευνηθούν. Το θέμα που επιλέγεται μέσα από τη δυναμική της ομάδας θα αποτελέσει το κυρίαρχο μέλημά της και ο συντονιστής με τη βοήθεια της ομάδας θα οδηγήσει στη διερεύνησή του.

Ο πρωταγωνιστής, που είναι ο πρώτος αγωνιστής στην ομάδα, εκφράζει το θέμα του και μέσα από την εκδραμάτιση, η οποία δομείται με τη βοήθεια του συντονιστή, αναζητά νέους τρόπους ανταπόκρισης με βασικό στοιχείο τον αυθορμητισμό του. Ποικίλες σκηνές σχετικά με το θέμα εκτυλίσσονται με τον πρωταγωνιστή και τους βοηθούς, τα “βοηθητικά εγώ”, που είναι μέλη της ομάδας και παίρνουν ανάλογα διάφορους ρόλους. Τα μέλη της ομάδας που δεν εμπλέκονται άμεσα στη δράση τηρούν ενεργή συναισθαντική στάση κατά τη διάρκεια του Ψυχοδράματος.
Η συμμετοχή όλης της ομάδας στο Ψυχόδραμα μπορεί ταυτόχρονα να λειτουργήσει ως η ηχώ του πρωταγωνιστή και να ανακινήσει διάφορες ταυτίσεις στα υπόλοιπα μέλη, ανάλογα με τις εμπειρίες και τα βιώματα του καθενός. Η αξία του Ψυχοδράματος δεν είναι σημαντική μόνο για τον πρωταγωνιστή, αλλά και για τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, καθώς μέσω της διαδικασίας αναγνωρίζουν κοινά στοιχεία με τον εαυτό και τη ζωή τους, συσχετίζουν δικούς τους ρόλους και ενεργοποιούνται θετικά προς τη δική τους ανάπτυξη. Όταν το “ταξίδι” του πρωταγωνιστή ολοκληρωθεί, τα μέλη της ομάδας μοιράζονται όσα η “αντήχηση” της δικής τους δουλειάς αφύπνησε σε αυτούς. Αυτό βοηθά και πλαισιώνει τόσο τον πρωταγωνιστή, όσο και τα μέλη της ομάδας, με κοινή συνιστώσα όλων τη συνύπαρξη με την πραγματική τους αλήθεια.

Όταν οι συμμετέχοντες/ουσες αναγνωρίσουν τη συσχέτιση αυτή και αντιμετωπίσουν την πηγή της δυσλειτουργίας τους, τότε μπορούν να αποδεσμευτούν από τη στερεοτυπία του παρελθόντος τους και τα αντίστοιχα συναισθηματικά φορτία και ελεύθεροι να αντιμετωπίσουν άμεσα και εύστοχα καταστάσεις του παρόντος. Αυτή η τελευταία σκηνή στη συνεδρία του Ψυχοδράματος ονομάζεται σκηνή εξάσκησης ρόλου (role training). Η σκηνή εξάσκησης ρόλου προσφέρει στον πρωταγωνιστή τη δυνατότητα για νέες δοκιμές με νέους τρόπους, χωρίς το φόβο της αποτυχίας και του λάθους. Το άτομο αναπτύσσει ένα νέο λειτουργικό ρόλο και αισθάνεται πιο επαρκές να ανταπεξέλθει στο παρόν και στις προκλήσεις της ζωής του.