Η εποπτεία στο ψυχόδραμα

Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος για την απόκτηση του τίτλου του/της ψυχοδραματιστή/ψυχοδραματίστριας προβλέπεται οι εκπαιδευόμενοι/ες να οργανώνουν και να συντονίζουν ομάδες. Η πρακτική άσκηση περιλαμβάνει 220 ώρες συντονισμού ομάδων (88 συνεδρίες διάρκειας 2,5 ωρών, όπως προβλέπει η μεθοδολογία του ψυχοδράματος). Οι ομάδες αυτές απευθύνονται σε ανθρώπους που επιθυμούν μέσω του ψυχοδράματος να ενισχύσουν την προσωπική τους ανάπτυξη, να αντιμετωπίσουν ψυχολογικά προβλήματα και δυσκολίες που έχουν και να ενδυναμωθούν στους προσωπικούς και επαγγελματικούς τους ρόλους. Το κλασσικό ψυχόδραμα, η θεωρία των ρόλων, οι ψυχοδραματικές τεχνικές, η κοινωνιομετρία και το κοινωνιόδραμα μπορούν να εφαρμοστούν σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς και πλαίσια. Ενδεικτικά ορισμένα πεδία εφαρμογής είναι: η ψυχοθεραπεία, η εκπαίδευση ενηλίκων, η σχολική τάξη, η απεξάρτηση από τα ψυχοδραστικές ουσίες, η προαγωγή της υγείας, η συμβουλευτική, η επανένταξη παραβατών, η εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία. Στο πλαίσιο αυτό αποτελεί μια πρόκληση για τους/τις εκπαιδευόμενους/ες ψυχοδραματιστές/τριες να εντοπίσουν το κατάλληλο περιβάλλον όπου θα ενδείκνυται η εφαρμογή του ψυχοδράματος και του κοινωνιοδράματος και όπου θα έχει προστιθέμενη αξία τόσο για τους συμμετέχοντες όσο για το πλαίσιο στο οποίο διεξάγεται. Η εποπτεία τους υποστηρίζει και τους καθοδηγεί στο δημιουργικό αυτό ταξίδι.

Κατά τη διάρκεια της πρακτικής άσκησης οι εκπαιδευόμενοι/ες εποπτεύονται συστηματικά. Η εποπτεία περιλαμβάνει συνολικά 96 ώρες, περίπου 4 ώρες το μήνα. Η πρόβλεψη είναι ότι οι εκπαιδευόμενοι/ες λαμβάνουν κάθε μήνα μια ατομική εποπτεία (διάρκειας μιας ώρας) και μια ομαδική (διάρκειας τριών ωρών). Πέραν τούτου, η παροχή της εποπτείας προσαρμόζεται στις ανάγκες και την αναπτυξιακή φάση των εκπαιδευόμενων.

Στόχοι της εποπτείας είναι:

• Να διευκολύνει και να υποστηρίξει την προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη των εποπτευόμενων, αναγνωρίζοντας ότι όλοι όσοι εργάζονται συμβουλευτικά και ψυχοθεραπευτικά επιβαρύνονται συναισθηματικά και χρειάζονται συμπαράσταση. Πέραν τούτου, όπως είναι αναμενόμενο για κάθε άνθρωπο, και οι ίδιοι οι ψυχοδραματιστές έχουν τα δικά τους «τυφλά» σημεία και τις δικές τους προσωπικές δυσκολίες, τις οποίες χρειάζεται να γνωρίζουν και να μπορούν να τις χειρίζονται, ώστε να μην παρεμποδίζουν τη ψυχοδραματική διαδικασία. Ο ρόλος της εποπτείας είναι να βοηθά στον εντοπισμό των θεμάτων αυτών και να ενθαρρύνει τους/τις εποπτευόμενους/ες στην αυτοανίχνευση και στην επεξεργασία των δυσκολιών τους, χωρίς όμως να τους παρέχει ψυχοθεραπεία.

• Να ενισχύει και να βοηθά τους εποπτευόμενους να εξελιχθούν όσον αφορά τις επαγγελματικές τους δεξιότητες και να διασφαλίζει την επαγγελματική τους επάρκεια στην εφαρμογή του ψυχοδράματος. Σημαντική λειτουργία αποκτά στο σημείο αυτό η ανατροφοδότηση των εποπτευόμενων, καθώς η αναγνώριση των ελλείψεων και αδυναμιών τους θα τους/τις βοηθήσει να αναγνωρίσουν τα όρια του ρόλου και των παρεμβάσεών τους και θα αποτελέσει κινητήρια δύναμη για τη βελτίωσή τους.

• Να διασφαλίζει την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα του ψυχοδράματος και των τεχνικών που χρησιμοποιούνται, ώστε οι εποπτευόμενοι/ες να διατηρούν την αξιοπιστία του επαγγέλματος σε υψηλά επίπεδα.

Στο πλαίσιο αυτό η εποπτεία επικεντρώνεται στα εξής θέματα:

• Στη βοήθεια εύρεσης του κατάλληλου πλαισίου για την εφαρμογή του ψυχοδράματος.

• Στο σχεδιασμό και στην οργάνωση ομάδων, εργαστηρίων και άλλων διοργανώσεων όπου μπορεί να εφαρμοστεί το ψυχόδραμα.

• Σε θέματα δεοντολογίας των εφαρμογών και διασφάλισης της ποιότητας.

• Στην ανάλυση του περιεχομένου της συνεδρίας και στην αξιολόγηση της επίτευξης των στόχων και του συμβολαίου με τον/την πρωταγωνιστή/τρια.

• Στην επανατροφοδότηση ως προς την εφαρμογή των τεχνικών και στρατηγικών του ψυχοδράματος.

• Σε ζητήματα που αφορούν το συντονισμό της ομάδας, τη δυναμική της και την διαχείριση συγκρούσεων ή κρίσεων.

• Στα συναισθήματα των εκπαιδευόμενων ψυχοδραματιστών ως προς τα μέλη της ομάδας τους με σκοπό να εντοπισθούν τυχόν προσωπικά ψυχολογικά ζητήματα τα οποία παρεμποδίζουν τη θεραπευτική συμμαχία.

• Στην επεξεργασία της σχέσης εποπτεύοντα και εποπτευόμενου/ης η οποία μπορεί να εμφανίσει παρόμοια στοιχεία με εκείνα που έχει η θεραπευτική σχέση των εκπαιδευόμενων με τα μέλη των ομάδων τους και να αποτελέσει οδηγό για την κατανόηση των συναισθημάτων και της ποιότητας της θεραπευτικής σχέσης.

Οι ατομικές συναντήσεις εποπτείας επικεντρώνονται περισσότερo στην ατομική εξέλιξη και πορεία των συμμετεχόντων στις ομάδες, ενώ οι ομαδικές συναντήσεις εποπτείας επικεντρώνονται κυρίως σε θέματα μεθοδολογίας του ψυχοδράματος, δεοντολογίας και δυναμικής της ομάδας.

Με την ολοκλήρωση της πρακτικής άσκησης οι εκπαιδευόμενοι/ες καλούνται να συντάξουν τη διπλωματική τους εργασία στην οποία θα τεκμηριώσουν βιβλιογραφικά και μέσω έρευνας την εφαρμογή του ψυχοδράματος και των συναφών προσεγγίσεων στην ομάδα πληθυσμού και το πλαίσιο που επέλεξαν. Στο πλαίσιο των ατομικών συναντήσεων εποπτείας, οι εκπαιδευόμενοι λαμβάνουν υποστήριξη στην εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας, στη βιβλιογραφική τεκμηρίωση και στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της έρευνας.

Ο πυρήνας της θεωρίας του ψυχοδράματος βασίζεται στη συνάντηση των προσώπων στο εδώ και τώρα, στη δράση, στην ενίσχυση
του δυναμικού μας για δημιουργικότητα και αυθορμητισμό σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, στην ενίσχυση και ανάπτυξη νέων λειτουργικών ρόλων και στην αξιοποίηση της ομάδας ως το μέσο για την αλλαγή. Η εποπτεία του ψυχοδράματος εκπληρώνει τις ίδιες αρχές και εδράζει στην ίδια φιλοσοφία.